دعای ۶ ( دعا برای صبح و شب ) ترجمه محیی الدین مهدی الهی قمشه ای
امام سجاد (ع) در اول صبح و شام بدرگاه خدا مى‌خواند
(۱) ستایش مخصوص خدائى است که به قدرت کامله‌ى خود شب و روز را خلق فرمود
(۲) و از یکدیگر ممتاز کرد
(۳) و براى هر یک حد محدودى و اندازه‌ى معینى قرار داد
(۴) (یعنى مقدر ازلى) به تقدیر (و حکمت بالغه‌ى خود) هر یک از شب و روز را در یک دیگر داخل (و از یکدیگر خارج) گردانید و این تقدیر و نظم خاص را براى نشو و نماى خلق و انتفاع بندگان خود در تغذیه و تهیه قوت و غذاى آنها مقدر فرمود (یعنى شب را تدریجا از کوتاهى بلند کرد تا از روز بکاهد و روز را هم به تدریج بلند کرد تا از شب بکاست و این افزایش و نقصان روز و شب را که از نظم خاص حرکت زمین و بر حسب ظاهر گردش خورشید مقرر داشت براى پیدایش فصول مختلف و اختلاف فصول را وسیله نشو و نماى معدن و نبات و حیوان گردانید و براى طعام و شراب و نشو و نماى انسان مقدر فرمود پس مردم باید پیوسته در این حکمت بزرگ و تقدیر خاص شب و روز فکر و نظر کنند تا معرفت به خدا و حسن تقدیر حق پیدا کنند و شب و روز به طاعت و شکر نعمت خدا پردازند)
(۵) پس تقدیر ازلى حق شب را براى سکونت و آرامش از رنج کار و تعب و زحمت حرکات روز تقدیر فرمود و تاریکى شب را لباس و پوشش خلق (و پرده استتار عالم) قرار داد تا بندگان در لباس شب رفته و آسایش و خواب راحت کنند (و هر کس با هم جفت خود) به لذت و شهوت حلال نائل شود (یعنى خداى متعال شب را براى آسایش و خواب و آرامش از حرکات روز و رنج و زحمت کسب و کار قرار داد و یکى براى لذت و شهوت مباح که التذاذ جسمانى است و حظ دنیا و بهرمندى از عالم طبیعت است براى خلق مقدر فرموده است تا هر جاندارى به واسطه ظلمت در شب از حرکات روز برکنار شوند و به راحت و لذت برخوردار گردند و اهل طاعت هم مشتاقانه به قوت روح و لذت راز و نیاز و مناجات با دوست پردازند و به خلوتگاه معشوق عالم در شب تار از نظر بر آسمان و کرات بى‌نهایت شگفت‌انگیز نور که عوالم بى‌حد و شمار سلطان عالم است راه یابند)
(۶) و روز را تقدیر ازلى الهى (به چراغ خورشید تابان) روشن گردانید تا در طلب روزى و تحصیل معاش خلق به فضل و کرم خدا بکوشند و بدین سبب روزى از خدا طلبند و در روى زمین او سیر کنند (و آثار قدرت حق را در دریا و کوه و صحرا و اشجار و انهار و باغ و گلزار ببینند و انواع بى‌حد و شمار صنع خداى متعال را در عالم خاک بدان حسن و زیب و زیور و نقش و نگار حیرت‌افزا تماشا کنند و از هر نقش به نقاش قدرت ازلى راه معرفت پویند) و لذات عاجل موقت دنیا را طلب کنند (زیرا لذات دنیوى عاجل حلال هم بر حیواه مردم و قوت جسم و قواى بدنى لازم است) و به کار ادراک لذات آخرت (که مقصد اصلى و منزل ابدى است نیز) بپردازند
(۷) که خدا اصلاح حال مردم را به هر یک از این کار دنیا و آخرت کاملا مربوط ساخته (و از بندگان کار دنیا و آخرت هر دو را خواسته است) و بندگان را در این اعمال شب و روز امتحان مى‌کند تا نظر کند (یعنى تا پاداش اعمالشان را به نظر خود آنها آشکار کند) که آنان در اوقات طاعت و عبادت و مقامات فرض و واجب تکالیف الهى چگونه فرمان‌بردارى مى‌کنند؟ و در مواقع و مراتب احکام خدا چه طریق از راه اطاعت و عصیان را خواهند رفت؟ (تا دریابند و معلومشان گردد در روز تبلى‌السرائر قیامت به اعمالشان از خدا چه کیفر و پاداش خواهند یافت) که در روز جزا آنانکه بدکار و زشت کردار بودند به کیفر بد (و عذاب قهر) مجازات شوند و آنان که نیکوکار و فرمانبردار بودند به پاداش نیکو (در بهشت ابد) نائل گردند
(۸) پروردگارا پس ستایش مخصوص تست (و حمد و ثنایت بر خلق واجب است) که گریبان صبحگاهان را شکافتى و ما را متمتع و بهره‌مند به نور (چراغ) روز گردانیدى و ما را در راه‌هاى طلب روزى و قوت و غذاى خود بصیرت دادى و از آفات عالم و حوادث ناگوار راهزن ما را حفظ کردى.
(۹) اى خدا ما شب را صبح (و صبح را شب) کردیم و اشیاء همه بالتمام مانند ما شب را روز کردند در حالى که همه موجودات عالم از آسمان و زمین عالم و آنچه در هر یک از آسمان و زمین و انواع مخلوقات منتشر کرده‌اى از آرام و جنبنده آنها مقیم و شاخص آنها (شاید مراد از مقیم فرشتگان متوقف در آسمان به قیام و رکوع و سجود باشند که هرگز به فرمان حق از آسمان به زمین فرود نیایند و شاخص فرشتگانى باشند که به امر خدا نزول به زمین خواهند کرد) و آنچه در جو هوا بالا رفته و آنچه در زیر زمین پنهان شده است
(۱۰) همگى شب را صبح کردیم در حالتى که تمام در قبضه‌ى قدرت کامله توایم و ملک و اقتدارت بر ما مسلط و محیط است و مشیت و خواستت بر جمیع ما (و اندیشه و عمل و خواست و اراده ما) شامل است و تمام تصرفات و تغییرات احوال ما به امر نافذ (تکوینى و فرمان نظام ربانى) خواهد بود و تقلب و تحولات ما همه به حسن تدبیر تست (و به حکم قضاى مبرم تو)
(۱۱) هیچ براى ما (مخلوق عاجز ناتوان) امر و اقتدارى (بر خود و غیر خود) جز به قضا (و قدر) تو ابدا نخواهد بود و هیچگونه خیر (و سعادت دنیوى و اخروى) به ما جز به عطاى تو نخواهد رسید.
(۱۲) اى خدا این روز حادث نویست (یعنى امروز که در آنیم تازه از دور زمان به ما رسیده است) و بر (افعال و کردار ما) شاهد و گواه حاضرى است (در حضور تو) اگر ما در این روز نیکى کنیم به حمد و ستایش و تحسین ما از ما وداع مى‌کند (و ابدا دیگر تا قیامت او را نخواهیم دید) و اگر در این روز بدى و زشتکارى کنیم به مذمت و نکوهش ما از ما وداع خواهد کرد
(۱۳) پروردگارا درود فرست بر محمد و آل محمد و در این روز نو به ما توفیق ده که به حسن عمل نیکو با این روز مصاحبت کنیم و ما را از آن که (با عمل زشت و کار) بد از او مفارقت کنیم محفوظ بدار که در آن مرتکب جرم و جنایتى نشویم و به ورطه‌ى گناه صغیره و کبیره‌اى درنیفتیم
(۱۴) و هم در این روز به ما حسنات بزرگ (و اعمال خیر با خلوص) عطا فرما و از تمام سیئات و زشتکاریها باز دار و اطراف ظرف این روز را براى ما پرساز از ستایش و سپاسگزارى خود و پاداش نیک و ذخیره آخرت و فضل و احسان خویش (در این عبارات دعاء حضرت مردم را ترغیب و تشویق مى‌کند که قدر عمر را در یک روزتان هم بدانید و به طاعت خدا پردازید و از گناهان و عصیان حق دورى کنید که این روز به سعادت ابد شما گواهى دهد نزد خدا و ذخیره دار بقا و زاد سفر آخرت در این روز براى خود فراهم کنید و وقت پر بهاى خود را به باطل نگذرانید و قدر و قیمت وقت را بدانید که چون این روز عمر شما رفت دیگر هرگز برنمى‌گردد و تنها عمل شما در این روز مى‌ماند پس در آن به حسن عمل کوشید رزقنا الله و ایاکم.)
(۱۵) پروردگارا درود فرست بر محمد و آل اطهارش و (ما را به ترک گناهان موفق بدار که) مونه و زحمت فرشتگان کرام الکاتبین (نویسندگان اعمال ما) را کمتر و آسان‌تر سازى (زیرا آن فرشتگان در عمل خیر ما شادند و در نوشتن گناهان و شرور ما در رنج و زحمتند) و صحیفه‌ى اعمال ما را از کار خیر و ثواب پر گردان و ما را نزد فرشتگان (نویسنده اعمال) به واسطه کثرت گناهان خوار و ذلیل مگردان.
(۱۶) پروردگارا درود فرست بر محمد و آل پاکش و براى ما در هر ساعت از ساعات این روز حظى از بندگیت (یا بهره‌اى از مقامات بندگان خاصت) نصیب گردان و از شکر و سپاسگزاریت بهره‌اى عطا فرما و گواهى صادق از فرشتگان (مقرب) خود قرار ده (که در عالم ملکوت اعلى آن ملائکه مقرب گواه من در اطاعت حق باشند و مرا به عبادت و طاعت و شکرگزارى خدا یاد کنند)
(۱۷) خدایا درود فرست بر محمد و آل پاکش و ما را (از شر شیطان انس و جن و حمله‌هاى او) از پیش رو هم از پشت سر و هم از سمت راست و چپ و از تمام جوانب ما را حفظ فرما و از معصیت خود نگهدار و به طاعت خویش هدایت کن در حالى که بکار (عشق و) محبتت سرگرم باشیم (و از حب دنیا و عشق به ما سواى خدا بیزار شویم).
(۱۸) خدایا درود فرست بر محمد و آل پاکش و در همین روز و همین شب و در تمام روز عمر براى بکار خیر پرداختن و از کار شر دورى جستن ما را موفق بدار و به شکر و سپاسگزارى از نعمتهایت و پیروى سنن شرع و دورى و احتراز از بدعتها(ى اهل بدعت) توفیق ده و به کار امر به معروف و نهى از منکر و ترویج و حفظ آئین اسلام و محو بدعتهاى باطل (و آراء اهل ضلالت) و لغزشهاى آن موید فرما و به نصرت دین حق (و اهل حق) و تعظیم و اکرام آن و به ارشاد و راهنمائى گمراهان و به معاونت و کمک به ناتوانان و یارى مظلومان توفیقى کرامت فرما (در این عبارات دعا امام سجاد امت را به وظائف مهمشان آگاه مى‌سازد که از خدا در دعا بخواهیم و در عمل بکوشیم و این اعمال که اساس دین و علل ابقاء آئین و عظمت شرع اسلام و ترویج آن است جدا انجام دهیم).
(۱۹) پروردگارا درود فرست بر محمد و آل پاکش و این روز را (که اکنون در آن زنده‌ام) با میمنت و با برکت‌ترین ایام معبود ما قرار ده و بهترین مصاحب و رفیق ما مقرر فرما (یعنى توفیق بهترین اعمال را در این روز به ما عطا کن که از تمام روزهاى حیوه ما مبارکتر باشد که روز مبارک و میمون و عید سعید حقیقى روزى است که انسان به نیکوترین کار موفق گردد و به طاعت خدا و احسان به بندگان حق توفیق یابد) و این روز را بهترین اوقات ما که در آن روز را مى‌گذرانیم بگردان
(۲۰) و از خشنودترین بندگانى که شب و روز بر آنان مى‌گذرد قرار داده و از شکرگزارترین خلقت بر نعمتهاى گوناگونى که عطا کردى مقرر فرما و پایدار و ثابت‌ترین خلق ما را بر احکام (و حقایق و سنن) شرایع خود گردان و از آنچه نهى و تحذیر فرمودى (و حرام گردانیدى) مرا دورترین کس (و موفق‌ترین کس بر ترک آن محرمات) بساز (خلاصه یعنى اى خدا ما را بر انجام طاعت و خیرات و اوامر شرع که رضا و خشنودى تو و خیر و سعادت ما در آن است بیش از همه کسى موفق بدار و از مناهى و محرمات و اعمال شر و گناه که موجب خشم و غضب تو است و شقاوت و عذاب ما بیش از هر کس ما را دور گردان)
(۲۱) پروردگارا من تو را شاهد و گواه مى‌گیرم و با آنکه گواهى تو کافى است باز همه آسمان و زمین و هر کس را در آنها مسکن داده‌اى از فرشتگان و سایر خلق خود در همین روز حاضر و این ساعت از عمرم و همین شب و همین مکان که اکنون قرار گرفته‌ام همه را بر توحید و ایمان خویش گواه و شاهد خود مى‌گیرم که من گواهى مى‌دهم بر آنکه همانا توئى خداى یکتائى که جز تو در ملک وجود هیچ خدائى نیست و تنها تو آن سلطانى که در همه ملک هستى به عدالت کامل بین خلق حکم مى‌کنى و با بندگانت کمال رافت و عطوفت است توئى پادشاه ملک عالم آفرینش و مهربان به تمام خلق
(۲۲) و باز گواهى مى‌دهم که حضرت محمد (ص) بنده خاص (و اخص الخاص) تو و رسول اکرم و بهترین خلق تست
(۲۳) پروردگارا تو (بهترین) درود و رحمتى که بر احدى از خلق مى‌فرستى (کاملتر) و بیشتر از همه بر آن بزرگوار فرست بر آن روح پاک از دعاى ما بهترین رحمتى که بر بنده‌اى از بندگانت مى‌فرستى به آن حضرت عطا فرما و (در مقابل مراحم و احسانى که از آن بزرگوار به ما امت شده است) از ما امت بر او بهترین و گرامى‌ترین پاداشى که بهر پیغمبرى از امتش عطا مى‌کنى عنایت فرما
(۲۴) که توئى بسیار عطا بخش بزرگ و آمرزنده گناه بزرگ و توئى مهربان‌ترین مهربانان عالم پس درود فرست بر محمد (ص) و آل (ع) نکوکار پاک طینتش که اخیار خلق و شرافتمندان عالمند.